Milli gelirin yüzde 15'i israfa gidiyor

DÜNDAR BATIK / İSTANBUL

Kitle iletişim araçları aracılığıyla yapılan reklamlar sayesinde moda, trent, tarz gibi klişe sözcüklerle insanları ihtiyacından fazla harcamaya mecbur hissettiren tüketim kavramı ne yazık ki günümüzde toplumsal statü ve kimliğin bir göstergesi haline geldi. Bütün Dünya ülkeleri gibi ülkemizi de kasıp kavuran bu aşırı tüketim alışkanlığı, akıl almaz ölçüde israfa sebep oluyor. Günümüz toplumlarında insanların beğenisine sunulan ve hiç durmadan yenilenen ürünler ve yaşam tarzları insanları satın alma hastalığına düşürerek adeta akıllarını başından aldığı gibi, bu eğilimi meşrulaştıran araçlar haline geldi. Bu süreçte özellikle orta yaşın altındaki genç nüfus, bu durumdan en çok etkilenen toplumsal kesimi oluşturuyor.

TASARRUFU İYİCE UNUTTUK

Tarihihimize bakıldığı zaman israfa karşı çıkan, tasarruf ve yardımlaşma kültürünün özünü temsil eden bir medeniyetin mümessilleri olmamıza rağmen, maalesef ülkemiz insanları da tüketim toplumu olma yolunda hızla ilerliyor.Daha çocuk yaşlarımızdan itibaren büyüklerimizden görerek öğrendiğimiz ve uyguladığımız; 'Ak akçe kara gün içindir', 'Ayağını yorganına göre uzat', 'Dişinden tırnağından artırmak', 'Sakla samanı gelir zamanı' gibi bir çok ata sözümüz ne yazıkki bu gün sadece kitaplarda kaldı. İhtiyaçtan fazla aşırı tüketim alışkanlığımız öyle boyutlara ulaştı ki ortaya çıkan rakamlar dudak uçuklatıyor. Aile bütçesine vurduğu darbe bir yana, Türkiye 1 yılda 555 milyar Lira tutarındaki kaynağını bu şekilde israf ediyor. Enerjide, meyve-sebzede, ekmekte, suda yapılan israfın Milli gelirimizde meydana getirdiği kayıp 555 milyar lirayı buluyor. Türkiye İsrafı Önleme Vakfı'nın hazırladığı rapor, bir yılda milli gelirin yüzde 15'inin israf edildiğini ortaya koydu. Rapora göre günde 6 milyon ekmek çöpe gidiyor.Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu verilerine göre Türkiye'de her yıl 214 milyar liralık gıda israfı yapılıyor.

ENERJİ KAÇAĞIMIZ BÜYÜK

En büyük israf kalemlerinden biri enerji. Rapora göre konutlarda her 100 Liralık elektrik faturasının 35 Lira'sında tasarruf etme potansiyeli bulunuyor. Türkiye'nin toplam enerji tasarruf potansiyeli yüzde 25 olarak tespit edildi. Aslında sadece konutlarda israf önlenebilse bu sayede oldukça büyük bir gider kaybının önüne geçilmiş olacak. Türkiye'de tüketilen toplam elektrik enerjisi içinde aydınlatmanın payı yüzde 25 olarak veriliyor. Konutlarda bu rakamın yüzde 35'inde enerji tasarrufu sağlanabilse ,Türkiye genelinde ayda yaklaşık 4 milyar kwh'lık bir tasarruf yapılmış olur.

GIDADA 125 MİLYAR LİRALIK İSRAF

Hazırlanan raporda, Türkiye milli gelirinin yaklaşık yüzde 15'ini israf ettiği ortaya çıkıyor. Bu rakamın 2018 yılı verilerine göre 555 milyar liraya ulaştığına dikkat çekiliyor. Bu hesap hem ana israf kaynakları hem de gıda, enerji su gibi israf kaynaklarındaki kullanım alışkanlıkları gö önünde bulundurularak hesaplandı. Raporda,gıda alanında Türkiye'de israf edilen miktarın 26 milyon ton olduğuna işaret edilirken, bunun ekonomik değerinin 125 milyar liraya karşılık geldiği belirtildi. Ayrıca,Türkiye'de bir yılda yetişen 49 milyon ton meyve ve sebzenin yüzde 25-40'ı kaybolduğu veya israf edildiğine de dikkat çekilerek en iyimser hesaplamalarla bunun 25 milyar lira değerinde bir ekonomik kayıp olduğu hesaplandı.

GÜNDE 6 MİLYON EKMEK ÇÖPE

Raporda ekmek israfına ayrı bir dikkat çekildi. Ülkemizde 300 gram üzerinden günde yaklaşık 85 milyon adet ekmek üretiliyor. Tüketim ise 79 milyon civarında gerçekleşiyor. Geriye kalan 6 milyon ekmeğin büyük bir bölümü çöpe gidiyor. Bu oran ülkede üretilen ekmeğin yüzde 7'sine denk geliyor. Yılda çöpe giden ekmek miktarı ise 1 milyar 700 milyon adet civarında. Türkiye genelinde kağıt-karton tüketimi yıllık yaklaşık 6 milyon ton. Kişi başı tüketim ise 70 kilogram. Her yıl hayati ihtiyaçlarımız için satın aldığımız kağıt, karton ambalajlarla kişi başı ortalama 7 adet ağaç tüketiyoruz.

DAMLA DAMLA GİDEN SERVET

Damlayarak akan bir musluk, yılda 3 metreküplük su kaybına sebep olduğu hesaplandı. Bunun her konuta maliyeti yaklaşık 6 bin Lira civarındar. Türkiye'de bulunan yaklaşık 19 milyon konuttan sadece yüzde 10'unda böyle bir durum olduğu var sayılırsa, oluşan israf yaklaşık 11 milyar Lira olduğu ortaya çıkıyor. Bir kişinin günde 1'er dakikadan iki kez musluk suyunu kapatmadan diş fırçalaması yılda 8 ton su israfına neden olduğu bir gerçek. Nüfusun yüzde 20'sinin bu şekilde israf yaptığı düşünüldüğünde ülkemizin toplam kaynak kaybı yaklaşık 13 milyar Lira'yı buluyor. Bir ülkenin su zengini sayılması için, o ülkede kişi başına yıllık 8-10 bin metreküp su düşmesi gerekiyor. Türkiye 1.593 metreküplük kişi başına kullanılabilir su miktarıyla maalesef sanıldığı gibi su bakımından zengin bir ülke değil. DSİ verilerine göre, 2 bin 30 yılında 100 milyon nüfusa ulaşması öngörülen Türkiye'nin kişi başına 1.120 metreküp kullanılabilir su miktarıyla, su sıkıntısı çeken bir ülke konumuna geleceği acı bir gerçek. Uzmanlar bu gidişata göre, 2 bin 50 veya 2 bin 100 yılında Türkiye'yi çok ciddi bir su krizi mücadelesinin beklediğini söylüyorlar. Özellikle tatil bölgelerinde müşteri çekebilmek için 4-5 yıldızlı otellerde yapılan 'Her şey dahil' uygulamalarında ve toplu davetlerde, lokantalardan 5 kat daha fazla israf yapıldığı ortaya çıktı.

DÜNYA'DA AÇ KALMAZ

Türkiye'de her yıl ortalama 214 milyar liralık gıda israfı yapılıyor. İsraf edilen bu kaynakla, 100 yataklı 80 adet hastane, yıllık 500 bin yolcu kapasiteli 18 havaalanı, 16 derslikli 500 okul, 300 öğrenci kapasiteli 250 yurt ve 500 kilometrelik bölünmüş yol gibi hizmetlerin herhangi biri rahatlıkla yapılabilir. Dünya ülkelerinde de durum pek iç açıcı değil. Dünya genelinde üretilen tüm yemeklerin üçte biri, yani yılda 1,3 milyar ton yemek israf ediliyor. Bu rakamın 2 milyara yakın insanın açlık problemini ortadan kaldıracağı kaydedildi. Ülke bazında ise, ABD'de her yıl 38 milyon ton, Japonya'da 19 milyon ton yemek çöpe gidiyor. Diğer yandan Kanada'da israf edilen yemekler 31 milyar Dolar'a ulaşmış durumda. İspanya'da ise hanelerdeki yemek israfı yılda yaklaşık 3 milyar euroya ulaştığı yayınlanan istatistiklerde dikkat çekiyor.

2 MİLYAR İNSAN DOYAR

Dünyada israf edilen 1 milyon 300 bin tondan fazla yiyeceğin, 2 milyara yakın insanı doyurabileceği belirtildi. Ortaya çıkan acı tablodan sonra uzmanlar, gıda israfı Türkiye'de ve Dünya'da çözülmesi gereken sorunların başında geldiğine dikkat çekerek, gıda israfını sıfıra indirmek için okullarda veya ülke genelinde kampanyalar yapılması, kamu spotları oluşturulması gerektiğine vurgu yapıyor.

DEVLET ÇARE ARIYOR

Dünya'da olduğu gibi ülkemizde de hızla artan israfı önlemek için resmi merciler de kendi alanlarında tedbir alıyor. Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, 'Yurt içi tasarrufların artırılması ve israfın önlenmesi' başlıklı öncelikli dönüşüm programı kapsamında Ticaret Bakanlığı Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü'ne israfın azaltılması ve mükerrer tüketimin önlenmesi konusunda yapılacak çalışmaları yürütme sorumluluğu verildiğini açıkladı.

Bakanlık, Hacettepe Üniversitesi Tüketici Pazar Araştırma Danışma Test ve Eğitim Merkezi'yle ortak hazırladığı israf konusundaki geniş araştırma raporunun sonuçlarına göre ülke genelinde israfa karşı mücadele başlattı.

DÜNYA'DA 113 MİLYON İNSAN AÇ

BM Gıda ve Tarım Örgütü tarafından yayımlanan ''2019 Küresel Gıda Krizi Raporu"na göre, geçen yıl açlık tehlikesi ile karşı karşıya olan ülkelerin başında Yemen, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Afganistan, Etiyopya, Sudan, Güney Sudan, Nijerya ve Suriye geldi. Raporda, bu 8 ülkede yaklaşık 72 milyon insanın akut açlık çektiği belirtildi. Açıklanan verilere göre, Dünya genelinde 53 ülkede toplam 113 milyon insanın acil gıda ihtiyacı bulunuyor. Dünya genelinde 2017'de açlık sıkıntısı çeken insan sayısı ise toplam 124 milyondu. Küresel düzeyde "akut açlık" durumundaki kişi sayısının en yüksek olduğu ülkenin 15,9 milyon ile Yemen olduğu aktarılan raporda, bu ülkeyi, 13,1 milyonla Kongo Demokratik Cumhuriyeti ve 10,6 milyonla Afganistan'ın takip ettiği kaydedildi.