Vatandaşın cebi küçüldü: Büyüyen kimin ekonomisi

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) merakla beklenen ve ocak, şubat, mart aylarını kapsayan ilk çeyrek büyüme verilerini yayımladı. Henüz Covid-19 salgınının ekonomi üzerinde yarattığı tahribatın sınırlı olduğu dönemde büyüme baz etkisiyle beraber yıllık yüzde 4,5 olarak gerçekleşti.

DIŞ TİCARETTE DEV AÇIK

Ekonomik büyümeyi negatif yönde baskılayan en önemli neden ilk çeyrekte yaşanan dış ticaret gelişmeleri oldu. İlk çeyreğin başında Covid-19 salgınının merkezinin Türkiye’nin en çok ithalat yaptığı Çin olması, daha sonra ise salgının merkezinin en çok ihracat yapılan Avrupa’ya kayması dış ticareti alt üst etti. İlk çeyrekte ihracat yüzde 0,96 oranında azalırken, ithalat yüzde 22,12 oranında artış gösterdi.

Son açıklanan büyüme verilerine göre 2020 ilk çeyrekte yatırımlar yıllık bazda yüzde 1,41 oranında azaldı. Yatırımlardaki azalmayla beraber ekonomi istihdam yaratma yeteneğini de kaybediyor. Verilere göre büyüme yüzde 4,5 oldu ama istihdam yıllık yüzde 2,2 azaldı. Son verilerle son 7 çeyrektir yatırımlardaki azalma devam ediyor. Yatırımlardaki Covid-19 salgınının etkilerinin görüleceği ikinci ve üçüncü çeyrekte de devam edeceği muhtemel olan azalma rekora koşuyor. Son olarak 2008-2009 yıllarını kapsayan dönemde 7 çeyrek boyunca yatırımlar gerilemişti. Böylece 2018-2020 arasındaki dönemin etkileri henüz Covid-19 salgını başlamadan 2008-2009 krizinin etkilerini yakalamış oldu.

ALBAYRAK DÖNEMİNDE YATIRIMLAR HEP AZALDI

24 Haziran seçimlerinin hemen ardından 10 Temmuz 2018’de Hazine ve Maliye Bakanı olarak atanan Berat Albayrak, göreve başladığı günden beri yatırımlarda artış görülmedi. İşte Albayrak ekonominin başına geçtikten sonra yatırımların durumu;

2018 3. Çeyrek: % 4,4 daralma
2018 4. Çeyrek: % 11,6 daralma
2019 1. Çeyrek: % 12,4 daralma
2019 2. Çeyrek: % 22,8 daralma
2019 3. Çeyrek: % 12,8 daralma
2019 4. Çeyrek: % 0,6 daralma
2020 1. Çeyrek: % 1,4 daralma

İŞSİZ BIRAKAN BÜYÜME

Türkiye ekonomisi büyüse de istihdam yaratma özelliğini kaybetti. Ekonomi yönetiminin başındaki isim Berat Albayrak dilinden üretim ekonomisi ifadesini düşürmüyor ancak yatırımlar 7 çeyrektir azalıyor. Böylece ülkede çalışan sayısı giderek azalıyor. Albayrak’ın ekonominin başına geçtiği 2018 yılı Temmuz ayında istihdam edilen kişi sayısı 29,3 milyon kişiyken 2020 yılında bu sayı 26,8 milyona geriledi. Albayrak döneminde en az 2,5 milyon yurttaş işini kaybetti.

İLK ÇEYREKTE BÜYÜME PERFORMANSI

Üretim

Tarım: % 2,97

Sanayi: %6,22

İnşaat: (-) %1,51

Hizmetler: %3,44

Finans: %1,64

Tüketim

Hanehalkı tüketimi: % 5,09

Kamu harcamaları: %6,18

Yatırım harcamaları: (-)%1,41

İhracat: (-) %0,96

İthalat: % 22,12

BÜYÜME DEĞİL BAZ ETKİSİ

CHP Genel Başkan Yardımcısı Aykut Erdoğdu, 2020 yılının ilk çeyreğinde ekonominin değil, baz etkisinin büyüdüğünü belirterek, şunları söyledi:

“Dolayısıyla büyüyen ekonomi değil, devlet harcamaları. Özel tüketim ve cari açık ile işsizlik büyüdü” dedi. Erdoğdu bugün açıklanan büyüme rakamlarına ilişkin yaptığı değerlendirmede geçtiğimiz yılın düşük baz etkisiyle yüzde 4,5 büyüdüğünü kaydederek şunları söyledi: “2019’un ilk çeyreğinde Türkiye ekonomisi 2018 yılının ilk çeyreğine göre yüzde 2,9 daralmıştı. Bu daralma, 2020 yılı birinci çeyreğinde ekonomik değerin daha yüksek hızda büyümesine neden oldu. Örneğin 2018’in ilk çeyreğinde Türkiye ekonomisinin büyüklüğünü 100 kabul edersek, 2019’un ilk çeyreğinde bu büyüklük 97’ye gerilemişti. Bugün açıklanan yüzde 4,5’lik büyüme geçtiğimiz yıl 97 olarak varsaydığımız GSYH’nin 101,5’e çıkması anlamına geliyor.”

BAZ ETKİSİ NEDİR?

Baz etkisi iki dönem arasında bir değişim hesaplanırken, değişime referans alınan dönemde normalden önemli ölçüde düşük veya yüksek bir gerçekleşme olması durumunda değişimin hesaplandığı döneme yansıyan etkiyi ifade eder. Bu nedenle 2019’un ilk çeyreğinde olağandışı yüzde 2,9’luk küçülme nedeniyle 2020’nin ilk çeyreğindeki büyüme baz etkisinin gücüyle yüzde 4,5 çıktı.